Amaç: Dilsel yeterlilik, bireyin yaşı, deneyimi ve sosyal çevresiyle şekillenen karmaşık bir üretim sürecidir. Sözdizimsel karmaşıklığın önemli göstergelerinden biri olan eylemsi üretimi, dil gelişiminin değerlendirilmesinde sıklıkla kullanılmaktadır. Anlatı örnekleri ise bireyin doğal bağlamdaki dilsel yeterliliğini çok yönlü biçimde yansıtabilen etkili araçlardır. Bu çalışmanın amacı, 18-30 yaş arası Türkçe konuşan sağlıklı genç yetişkinlerin ürettikleri anlatılarda mikro yapısal dil özelliklerini karşılaştırarak, sözdizimsel karmaşıklığın ortaya çıkmasına en elverişli anlatı aracını belirlemektir.
Yöntem: Katılımcılardan üç farklı tek resim (Piknik, Kurabiye Hırsızı, Kaza) ve bir birleşik öyküleme materyali (“Kurbağa, Neredesin?”) aracılığıyla anlatı örnekleri toplanmıştır. Anlatılar, Dil Transkriptlerinin Sistematik Analizi (SALT-TK) yazılımı ile transkribe edilerek toplam sözce sayısı, bağlaç, edat, eylemsi, cümle türleri, ortalama sözce uzunluğu (OSU) ve tip tür oranı (TTO) gibi mikroyapısal değişkenler açısından analiz edilmiştir.
Bulgular: “Kurbağa, Neredesin?” adlı birleşik anlatı, mikroyapısal parametrelerde diğer anlatı türlerine kıyasla daha zengin çıktılar sunmuştur (p<0,01). Ayrıca korelasyon analizlerinde, eylemsi üretimi ile bağlaç, edat ve diğer cümle türleri arasında anlamlı ilişkiler saptanmıştır (p<0,05).
Sonuç: Elde edilen bulgular, yeniden anlatım yöntemiyle elde edilen anlatıların sözdizimsel açıdan daha karmaşık çıktılar sunduğunu göstermektedir. Türkçe konuşan genç yetişkinlerde eylemsi üretimi ve diğer mikro yapılar, dil gelişiminin önemli göstergeleri olarak öne çıkmaktadır. Bu yapılar, bireyin dilsel olgunluk düzeyinin değerlendirilmesinde de kullanılabilir. İleri çalışmalarda katılımcı sayısı artırılarak daha geniş normatif veriler oluşturulması ve makroyapısal dil özelliklerinin de mikroyapılarla birlikte değerlendirilmesi önerilmektedir.
Anahtar Kelimeler
anlatı, genç yetişkin, mikrodilbilimsel analiz, sözdizimsel karmaşıklık
Referanslar
Acarlar, F., & Johnston, J. R. (2011). Acquisition of Turkish grammatical morphology by children with developmental disorders. International Journal of Langıage and Communication Disorders, 46(6), 728–738. https://doi.org/10.1111/j.1460-6984.2011.00035.x
Açıkalın, İ. (1991). Türk Gençlerinin Yaşıtları Arasında Kullandıkları Konuşma Biçimleri. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 2, 75-78.
Aksu-Koç, A., & Nicolopoulou, A. (2015). Character reference in young children's narratives: A crosslinguistic comparison of English, Greek, and Turkish. Lingua, 155, 62-84. https://doi.org/10.1016/j.lingua.2014.04.006
Aktan-Erciyes, A. (2019). İkinci dil ediniminin okul öncesi ve okul çağı çocuklarında anlatı becerilerinin kurgusal ve dilbilgisel süreçlerine olan etkisi. Psikoloji Çalışmaları / Studies in Psychology, 369-399. https://doi.org/10.26650/sp2019-0023
Albert, M. L., Spiro, A., 3rd, Sayers, K. J., Cohen, J. A., Brady, C. B., Goral, M., & Obler, L. K. (2009). Effects of health status on word finding in aging. Journal of the American Geriatrics Society, 57(12), 2300–2305. https://doi.org/10.1111/j.1532-5415.2009.02559.x
Beeke, S., Wilkinson, R., & Maxim, J. (2003). Exploring aphasic grammar 2: do language testing and conversation tell a similar story? Clinical Linguistics and Phonetics, 17(2), 109–134. https://doi.org/10.1080/0269920031000061786
Berman, R. A. (1995). Narrative competence and storytelling performance: How children tell stories in different contexts. Journal of narrative and life history, 5(4), 285-313. https://doi.org/10.1075/jnlh.5.4.01nar
Bishop, D. V., & Adams, C. (1990). A prospective study of the relationship between specific language impairment, phonological disorders and reading retardation. Journal of child psychology and psychiatry, and allied disciplines, 31(7), 1027–1050. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.1990.tb00844.x
Boucher, J., Brisebois, A., Slegers, A., Courson, M., Désilets-Barnabé, M., Chouinard, A. M., Gbeglo, V., Marcotte, K., & Brambati, S. M. (2022). Picture Description of the Western Aphasia Battery Picnic Scene: Reference Data for the French Canadian Population. American journal of speech-language pathology, 31(1), 257–270. https://doi.org/10.1044/2021_AJSLP-20-00388
Brownell, H. H. (1988). The neuropsychology of narrative comprehension. Aphasiology, 2(3-4), 247-250. https://doi.org/10.1080/02687038808248918
Ching, T. Y. C., Cupples, L., Leigh, G., Hou, S., & Wong, A. (2021). Predicting Quality of Life and Behavior and Emotion from Functional Auditory and Pragmatic Language Abilities in 9-Year-Old Deaf and Hard-of-Hearing Children. Journal of Clinical Medicine, 10(22), 5357. https://doi.org/10.3390/jcm10225357
Çapan, S. (1996). Bilişsel Gelişim ve Dil Edinimi. Dilbilim Araştırmaları Dergisi, 7, 284-287.
Demirhan, D. (2023). Genç Yetişkinlerde Anlatı Mikroyapısal Özelliklerinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Atlas Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Dil ve Konuşma Terapisi Anabilim Dalı, İstanbul.
Doğan, N. (2014). Çok işlevlilik açısından Türkçe edatların söz dizimsel ve anlam bilimsel yapısı. Dil Araştırmaları, 15(15), 105-119.
Drummond, C., Coutinho, G., Fonseca, R. P., Assunção, N., Teldeschi, A., de Oliveira-Souza, R., ... & Mattos, P. (2015).
Deficits in narrative discourse elicited by visual stimuli are already present in patients with mild cognitive impairment. Frontiers in Aging Neuroscience, 7, 96. https://doi.org/10.3389/fnagi.2015.00096
Eyi, E. (2022). Türkçede fiilimsiler ile bağlanan birleşik yapılı cümleler üzerine. Anadolu Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, 4(1), 66–75.
Faul, F., Erdfelder, E., Buchner, A., & Lang, A. G. (2009). Statistical power analyses using G*Power 3.1: tests for correlation and regression analyses. Behavior Research Methods, 41(4), 1149–1160. https://doi.org/10.3758/BRM.41.4.1149
Fergadiotis, G., & Wright, H. H. (2011). Lexical diversity for adults with and without aphasia across discourse elicitation tasks. Aphasiology, 25(11), 1414–1430. https://doi.org/10.1080/02687038.2011.603898
Hayward, D. V., Gillam, R. B., & Lien, P. (2007). Retelling a script-based story: Do children with and without language impairments focus on script and story elements? American Journal of Speech-Language Pathology, 16(3), 235-245. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2007/028
Hsu, C. J., & Thompson, C. K. (2018). Manual Versus Automated Narrative Analysis of Agrammatic Production Patterns: The Northwestern Narrative Language Analysis and Computerized Language Analysis. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 61(2), 373–385. https://doi.org/10.1044/2017_JSLHR-L-17-0185
Huang, A. J. R., Siyambalapitiya, S., & Cornwell, P. (2019). Speech pathologists and professional interpreters managing culturally and linguistically diverse adults with communication disorders: a systematic review. International Journal af Language and Communication Disorders, 54(5), 689–704. https://doi.org/10.1111/1460-6984.12475
Işıtan, S., & Turan, F. (2014). Çocuklarda dil gelişiminin değerlendirilmesinde bir anlatı analizi yaklaşımı olarak öykü anlatımı. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 13(25), 105-124.
Işıtan, S. & Doğan, Ö. (2015). An examination of 1st, 2nd and 3rd grade elementary school students’ story-telling skills based on narrative analysis. Ted Eğı̇tı̇m ve Bı̇lı̇m, 40(177). https://doi.org/10.15390/eb.2015.2167
Kaderavek, J. N., & Sulzby, E. (2000). Narrative production by children with and without specific language impairment: Oral narratives and emergent readings. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 43(1), 34-49. https://doi.org/10.1044/jslhr.4301.34
Küntay, A., & Slobin, D. I. (2002). Putting interaction back into child language: Examples from Turkish. Psychology of Language and Communication, 6(1), 5-14.
Mackenzie, C., Brady, M., Norrie, J., & Poedjianto, N. (2007). Picture description in neurologically normal adults: Concepts and topic coherence. Aphasiology, 21(3-4), 340-354. https://doi.org/10.1080/02687030600911419
Madlener, K., Skoruppa, K., & Behrens, H. (2017). Gradual development of constructional complexity in German spatial language. Cognitive Linguistics, 28(4), 757-798. https://doi.org/10.1515/cog-2016-0089
Marini, A., Boewe, A., Caltagirone, C., & Carlomagno, S. (2005). Age-related differences in the production of textual descriptions. Journal of Psycholinguistic Research, 34(5), 439-463. https://doi.org/10.1007/s10936-005-6203-z
Merritt, D. D., & Liles, B. Z. (1989). Narrative analysis: clinical applications of story generation and story retelling. The Journal of Speech and Hearing Disorders, 54(3), 438–447. https://doi.org/10.1044/jshd.5403.438
Nippold, M. A., Hesketh, L. J., Duthie, J. K., & Mansfield, T. C. (2005). Conversational versus expository discourse: a study of syntactic development in children, adolescents, and adults. Journal of Speech, Language, and Hearing Research: JSLHR, 48(5), 1048–1064. https://doi.org/10.1044/1092-4388(2005/073)
Nippold, M. A., Mansfield, T. C., & Billow, J. L. (2007). Peer conflict explanations in children, adolescents, and adults: examining the development of complex syntax. American Journal of Speech-Language Pathology, 16(2), 179–188. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2007/022)
Nippold M. A. (2009). School-age children talk about chess: does knowledge drive syntactic complexity?. Journal of Speech, Language, and Hearing Research: JSLHR, 52(4), 856–871. https://doi.org/10.1044/1092-4388(2009/08-0094)
Nippold, M. A., Cramond, P. M., & Hayward-Mayhew, C. (2014). Spoken language production in adults: examining age-related differences in syntactic complexity. Clinical Linguistics & Phonetics, 28(3), 195–207. https://doi.org/10.3109/02699206.2013.841292
Nippold, M. A., Frantz-Kaspar, M. W., & Vigeland, L. M. (2017). Spoken Language Production in Young Adults: Examining Syntactic Complexity. Journal of Speech, Language, and Hearing Research: JSLHR, 60(5), 1339–1347. https://doi.org/10.1044/2016_JSLHR-L-16-0124
Ögel-Balaban, H., & Aksu-Koç, A. (2020). Clause chaining and discourse continuity in Turkish children's narratives. Frontiers in Psychology, 11, 115. https://doi.org/10.3389/fpsyg.2020.00115
Rentzsch, J. (2016). Dil Öğrenimi Açısından Adeylemler ve Ortaçlar. Türkbilig, (31), 57-78.
Schleppegrell, M. J. (1992). Subordination and linguistic complexity. Discourse Processes, 15(1), 117-131. https://doi.org/10.1080/01638539209544804
Themistocleous, C., Eckerström, M., & Kokkinakis, D. (2020). Voice quality and speech fluency distinguish individuals with Mild Cognitive Impairment from Healthy Controls. PloS One, 15(7), e0236009. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0236009
Toğram, B., & Maviş, I. (2012). Validity, reliability and standardization study of the language assessment test for aphasia. Turkish Journal of Neurology, 18(3), 96-103. https://doi.org/10.4274/Tnd.16779
Westby, C. (2005). Assessing and facilitating text comprehension problems. In H. Catts ve A. Kamhi (Eds.), Language and Reading Disabilities (pp. 157–232). Boston, MA: Allyn ve Bacon.
Yavuz, S. (2011). Türkiye Türkçesi ağızlarında bağlaçlar. Diyalektolog-Ağız Araştırmaları Dergisi, (3), 59-107.
Yu, G. (2010). Lexical diversity in writing and speaking task performances. Applied Linguistics, 31(2), 236-259. https://doi.org/10.1093/applin/amp024