Amaç: Bu çalışma, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) tanısı almış 8– 10 yaş arası çocukların pragmatik dil becerilerini incelemeyi amaçlamaktadır.
Yöntem: Araştırma, betimsel tarama modelinin genel tarama deseninde yürütülmüştür. Çalışmanın örneklemini, 2022–2023 eğitim-öğretim döneminde İstanbul’da yaşayan ve DEHB tanısı almış 8–10 yaş aralığındaki 30 çocuk oluşturmaktadır. Katılımcılara Pragmatik Dil Becerileri Envanteri – Türkçe Versiyonu (PDBE-TV) uygulanmıştır.
Bulgular: PDBE-TV toplam puan ortalaması 26,60 (SS = 6,32) olarak bulunmuştur. Alt ölçek ortalamaları sınıf içi etkileşim için 8,60 (SS = 2,21), sosyal etkileşim için 8,83 (SS = 2,28) ve kişisel etkileşim için 8,77 (SS = 2,50)’dir. Kategori dağılımlarında, toplam puanda “Ortalama” düzeyi %50 ile en yüksek orana sahiptir. “Ortalamanın altı” kategorilerinin oranı sosyal etkileşimde %46,7 ile en yüksek, sınıf içi etkileşimde %26,7 ve kişisel etkileşimde %16,7 olarak belirlenmiştir. Bu bulgular, DEHB tanılı çocukların önemli bir bölümünün pragmatik dil becerilerinin ortalama ya da ortalamanın üzerinde olduğunu; buna karşın sosyal etkileşimde daha belirgin güçlükler yaşadığını ve sınıf içi ile bireysel etkileşim becerilerinin görece daha iyi düzeyde seyrettiğini göstermektedir.
Sonuç: Bulgular, DEHB tanılı 8–10 yaş grubu çocuklarda pragmatik dil becerilerinin genel olarak ortalama düzeyde seyrettiğini; özellikle sosyal etkileşim alt boyutunda görece daha belirgin güçlüklerin bulunduğunu, buna karşın sınıf içi ve kişisel etkileşim alanlarının nispeten daha iyi performans sergilediğini ortaya koymaktadır.
Anahtar Kelimeler
dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, dil becerileri, pragmatik dil becerileri, sınıf içi etkileşim, sosyal etkileşim, kişisel etkileşim
Referanslar
Aktaş, B. & Tekinarslan, İ.Ç. (2021). Pragmatik Dil Testi-2 (Pdt-2) Türkçeye uyarlanması. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 21(3), 848-862.
Alev, G. (2011). Pragmatik Dil Becerileri Envanteri’nin Türkçe standardizasyon çalışması [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Anadolu Üniversitesi.
Alev, G., Diken, İ. H., Ardıç, A., Diken, Ö., Şekercioğlu, G., & Gilliam, J. (2014). Adaptation and psychometric properties of the Pragmatic Language Skills Inventory in Turkey (PDBE-TV). Elementary Education Online, 13(1), 258–273. https://doi.org/10.17051/ilkonline.2014.6190
Amerikan Psikiyatri Birliği. (2013). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal el kitabı: DSM-5 (E. Köroğlu, Çev. Ed.). Hekimler Yayın Birliği.
Barkley, R. A. (2015). Attention-Deficit Hyperactivity Disorder: A Handbook for Diagnosis and Treatment.
Bloom, L. & Lahey, M. (1978). Language development and language disorders. John Wiley & Sons Inc.
Canlı, M. (2018). Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarda pragmatik dil, duygu tanıma ve zihin kuramı becerilerinin değerlendirilmesi [Yayınlanmamış Tıpta Uzmanlık Tezi]. Ankara Üniversitesi.
Çakır, T. (2003). Çocukta dil gelişimi ve kuramsal yaklaşımlar. Sakarya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 7, 139-164. https://dergipark.org.tr/tr/pub/sakaryafed/issue/4835/65431
Ege, P. (2006). Farklı engel gruplarının iletişim özellikleri ve öğretmenlere öneriler. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 7(2), 1-23 https://dergipark.org.tr/tr/pub/aejse/issue/26119/275102
Etlan, E. (2021). Ögrenme güçlüğü olan ve olmayan öğrencilerin pragmatik dil becerisi ile okuduğunu anlama arasındaki ilişki [Yayınlanmamış̧ Yüksek Lisans Tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
Faraone, S. V., Sergeant, J., Gillberg, C., & Biederman, J. (2015). The worldwide prevalence of ADHD: Is it an American condition? World Psychiatry, 12(2), 104–109. https://doi.org/10.1002/wps.20025
Gilliam, J.E. & Miller, L. (2006). PLSI: Pragmatic Language Skills Inventory. Pro-Ed.
Green, B. C., Johnson, K. A., & Bretherton, L. (2014). Pragmatic language difficulties in children with hyperactivity and attention problems: An integrated review. International Journal of Language & Communication Disorders, 49(1), 15–29. https://doi.org/10.1111/1460-6984.12056
Kandır, A. (2007). Bilişsel gelişimde dilin kazanılması. E. Ömeroğlu ve A. Kandır (Ed.), Bilişsel Gelişim içinde (s. 131-149). Morpa.
Kaplan H.I. & Sadock, B.J. (2004). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu. Abay, E. (Ed.), Klinik Psikiyatri içinde. Nobel Tıp Kitabevleri.
Kim, O.H. & A.P. Kaiser. (2000) Language characteristics of children with ADHD. Communication Disorders Quarterly, 21(3), 154-165. https://doi.org/10.1177/152574010002100303
Korkmaz, B. (2011). Theory of mind and neurodevelopmental disorders of childhood. Pediatric research, 69(8), 101-108. https://doi.org/10.1203/PDR.0b013e3182190a5d
Leonard, M.A., R. Milich, & E.P. Lorch. (2011) The role of pragmatic language use in mediating the relation between hyperactivity and inattention and social skills problems. Journal of Speech, Language, and Hearing Research. 54(2), 567- 579. https://doi.org/10.1044/1092-4388(2010/09-0271)
Levey, S. (2019). Introduction to language development. Plural Publishing.
Motavallı, M.N. (1994). Kentsel kesimde Türk ilkokul çocuklarında dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğunun nörolojik bağlamda prevalansının araştırılması [Yayınlanmamış̧ Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Üniversitesi.
Namlı, Ş. (2023). Pragmatik dil becerilerinin değerlendirilmesi. Çocuk ve Gelişim Dergisi, 6(11), 67-92. https://doi.org/10.36731/cg.1160917
Rapport, M. D., Chung, K. M., Shore, G., & Isaacs, P. (2001). Practicing clinicians’ observations on social communication deficits in children with ADHD. Journal of Abnormal Child Psychology, 29(3), 285–295.
San-Bayhan, P. ve Artan, İ. (2004). Çocuk gelişimi ve eğitimi. Morpa. https://doi.org/10.1023/A:1010374509550
Smiley, LR. & Goldstein, P.A. (1998) Language delays and disorders: From research to practice: Singular.
Staikova, E., Gomes, H., Tartter, V., McCabe, A. & Halperin, J. M. (2013). Pragmatic deficits and social impairment in children with ADHD. Journal of Child Psychology and Psychiatry, And Allied Disciplines, 54(12), 1275–1283. https://doi.org/10.1111/jcpp.12104
Şenol, S. ve Şener, S. (1998). Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu psikiyatri temel kitabı. Ankara Hekimler Yayın Birliği.
Tannock, R (2002). Language, Reading, and Motor Control Problems in ADHD. A potential Behavioral Phenotype. In: Greenhill LL (ed) Learning Disabilities, Implications for Psychiatric Treatment. Washington: American Psychiatric Press.
Thomas, R., Sanders, S., Doust, J., Beller, E., & Glasziou, P. (2015). Prevalence of attention-deficit/hyperactivity disorder: A systematic review and meta-analysis. Pediatrics, 135(4), e994–e1001. https://doi.org/10.1542/peds.2014-3482.
Topbaş, S. (2015). Dilin Bileşenleri. S. Seyhun Topbaş (Ed.), Dil ve Kavram Gelişimi (6. baskı) içinde (s. 29-34). Kök Yayıncılık.
Väisänen, R., Loukusa, S., Moilanen, I., & Yliherva, A. (2014) Language and pragmatic profile in children with ADHD measured by Children’s Communication Checklist 2nd edition. Logopedics Phoniatrics Vocology, 39(4), 179-187.
Vassiliu, C., Mouzaki, A., Antoniou, F., Ralli, A. M., Diamanti, V., Papaioannou, S., & Katsos, N. (2022). Development of structural and pragmatic language skills in children with attention-deficit/hyperactivity disorder. Communication Disorders Quarterly, 44(4), 207-218.