Amaç: Afazi, iletişim, dil ve konuşma becerilerinin yanı sıra bireyin çevresiyle olan etkileşimini ve yaşam kalitesini de olumsuz etkileyen bir durumdur. Dolayısıyla, bu durum sadece dil becerilerini etkilemekle kalmaz, aynı zamanda bireylerin sosyal yaşantılarında değişikliklere yol açarak, aile içi ilişkilerini ve toplumsal etkileşimini farklılaştırabilir. Genelde bir dil bozukluğu olarak değerlendirilen afazi, aslında psikososyal ve duygusal değişiklikleri de beraberinde getirerek bireylerin sosyal anlamda izole olmalarına neden olabilir ve yaşam kalitesini olumsuz etkileyebilir. İnme sonrası ortaya çıkan afazide yaşam kalitesinin artırılması ciddi önem taşımaktadır. Afazinin yaşam kalitesini önemli ölçüde etkilediği bilinmesine rağmen, farklı afazi tiplerini dikkate alarak yaşam kalitesinin nasıl etkilediğini ortaya çıkaran çalışmalara ihtiyaç duyulmaktadır, çünkü bu gereksinimin karşılanması afazi değerlendirmesi ve takibinde terapi süreçlerinin uygun şekilde planlanmasına önemli katkılar sunabilir. Bu çalışmanın amacı, farklı afazi tiplerinin yaşam kalitesi üzerindeki etkilerini araştırmaktır. Yöntem: Çalışmaya toplam 49 afazili birey dahil edilmiştir. Bu bireylerin afazi alt tiplerine göre tutuk [Broca afazisi (n=7), transkortikal motor afazi (n=7), mikst transkortikal afazi (n=7)] ve akıcı [Wernicke afazisi (n=7), transkortikal sensöriyel afazi (n=7), anomik afazi (n=7) ve konduksiyon afazi (n=7)] olmak üzere yedi gruba ayrılmıştır. Türkçe konuşmak, inme sonrası 6 aydan uzun süre geçmiş olmak, inme öncesi herhangi bir bilişsel veya psikolojik sorun yaşamamak ve Afazi Dil Değerlendirme Testi'nin (ADD) alıcı dil bölümünden en az 20 puan almış olmak çalışmanın dahil edilme kriterleri olarak belirlenmiştir. Afazili bireylere ait afazi tipinin teşhisi nörolojik muayene, manyetik rezonans görüntüleme ve ADD skorları ile sağlanmıştır. Afazili bireylerin yaşam kalite düzeylerini ölçmek için; İnmeye Bağlı Afazide Depresyon Ölçeği Hastane Versiyonu-10 (SADQ-H10-TR), Afazi Etki Ölçeği (AIQ-21-TR) ve İnme ve Afazi Yaşam Kalitesi-39 Ölçeği’nin (SAQOL-39-TR) Türkçe versiyonları kullanılmıştır. Bulgular: Akıcı ve akıcı olmayan afazili bireyler arasında yaş, cinsiyet, eğitim düzeyi, çalışma durumu, baskın el, inme sonrası geçen süre ve alınan psikolojik müdahale açısından fark gözlenmemiştir. AIQ-21-TR ve SADQ-H10-TR’nin toplam puan ortalamaları akıcı olmayan afazili bireylerde akıcı olanlara göre daha yüksek bulunurken, SAQOL-39- TR’nin toplam puanı akıcı afazili bireylerde akıcı olmayanlara göre daha yüksek bulunmuştur. AIQ-21-TR’nin en yüksek puanı, tüm alt bölüm ve toplam puanlar dahil olmak üzere mikst transkortikal afazili bireylerden elde etmiştir. SADQ- H10-TR puanlarında en yüksek puan transkortikal afazili grupta, en düşük puan ise anomik afazili gruptan elde etmiştir. Sonuç: Çalışmanın sonuçları afazinin tüm alt tiplerinde yaşam kalitesini değerlendiren ölçek puanlarındaki farklılıklar olduğunu göstermekte ve afazi alt tiplerinin yaşam kalitesini farklı şekilde etkilediğini ortaya koymaktadır. Afazide yaşam kalitesini artırmak için, farklı alt tiplere yönelik elde edilen bulgular doğrultusunda yaşam kalitesi düzeylerinin düşmesine neden olan unsurların giderilmesi ve bireylerin sosyal yaşama katılımının güçlendirilmesi gerekmektedir. Bunu yaparken, spesifik afazi tipine dair müdahale edilmesi gereken yaşam kalitesi bileşen ve değişkenlerinin dikkate alınması önemlidir.
yaşam kalitesi, afazi tipleri, afazi etkisi, depresyon, sosyal katılım
Armağan, O. (2011). Post stroke aphasia and quality of life. Turkish Journal of Cerebrovascular Diseases, 17(3), 89- 94. https://doi.org/10.5505/tbdhd.2011.69775
Bose, A., McHugh, T., Schollenberger, H., & Buchanan, L. (2009). Measuring quality of life in aphasia: Results from two scales. Aphasiology, 23(7-8), 797-808. https://doi.org/10.1080/02687030802593189
Brown, J. W., & Grober, E. (1983). Age, sex, and aphasia type. Evidence for a regional cerebral growth process underlying lateralization. The Journal of Nervous and Mental Disease, 171(7), 431-434. https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/6864201
Brown, K., Worrall, L. E., Davidson, B., & Howe, T. (2012). Living successfully with aphasia: a qualitative meta- analysis of the perspectives of individuals with aphasia, family members, and speech-language pathologists. International Journal of Speech-Language Pathology, 14(2), 141-155. https://doi.org/10.3109/17549507.2011.632026
Bullier, B., Cassoudesalle, H., Villain, M., Cogne, M., Mollo, C., De Gabory, I., Dehail, P., Joseph, P. A., Sibon, I., & Glize, B. (2020). New factors that affect quality of life in patients with aphasia. Annals of Physical and Rehabilitation Medicine, 63(1), 33-37. https://doi.org/10.1016/j.rehab.2019.06.015
Cangi, M. E., Eroğlu-Uzun, D., & Gürel, İ. N. (2023). Speech fluency, depression, and resilience in chronic aphasia. Aphasiology, 37(4), 696-713. https://doi.org/10.1080/02687038.2022.2094334
Castro-Caldas, A., & Confraria, A. (1984). Age and type of crossed aphasia in dextrals due to stroke. Brain and Language, 23(1), 126-133. https://doi.org/10.1016/0093-934x(84)90011-7
Cobley, C. S., Thomas, S. A., Lincoln, N. B., & Walker, M. F. (2012). The assessment of low mood in stroke patients with aphasia: reliability and validity of the 10-item Hospital version of the Stroke Aphasic Depression Questionnaire (SADQH-10). Clinical Rehabilitation, 26(4), 372-381. https://doi.org/10.1177/0269215511422388
Cruice, M., Hill, R., Worrall, L., & Hickson, L. (2010). Conceptualising quality of life for older people with aphasia. Aphasiology, 24(3), 327-347. https://doi.org/10.1080/02687030802565849
Cruice, M., Worral, l. L., Hickson, L., & Murison, R. (2003). Finding a focus for quality of life with aphasia: social and emotional health, and psychological well-being. Aphasiology, 17(4), 333-353. https://doi.org/10.1080/02687030244000707
Cruice, M., Worrall, L., & Hickson, L. (2010). Health-related quality of life in people with aphasia: implications for fluency disorders quality of life research. Journal of Fluency Disorders, 35(3), 173-189. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2010.05.008
Ellis, C., & Urban, S. (2016). Age and aphasia: a review of presence, type, recovery and clinical outcomes. Topics in Stroke Rehabilitation, 23(6), 430-439. https://doi.org/10.1080/10749357.2016.1150412
Franzen-Dahlin, A., Karlsson, M. R., Mejhert, M., & Laska, A. C. (2010). Quality of life in chronic disease: a comparison between patients with heart failure and patients with aphasia after stroke. Journal of Clinical Nursing, 19(13-14), 1855-1860. https://doi.org/10.1111/j.1365-2702.2010.03219.x
Herath, H., Weraniyagoda, W., Rajapaksha, R. T. M., Wijesekara, P., Sudheera, K. L. K., & Chong, P. H. J. (2022). Automatic Assessment of Aphasic Speech Sensed by Audio Sensors for Classification into Aphasia Severity Levels to Recommend Speech Therapies. Sensors (Basel), 22(18). https://doi.org/10.3390/s22186966
Hilari, K. (2011). The impact of stroke: are people with aphasia different to those without? Disability and Rehabilitation, 33(3), 211-218. https://doi.org/10.3109/09638288.2010.508829
Hilari, K., Byng, S., Lamping, D. L., & Smith, S. C. (2003). Stroke and Aphasia Quality of Life Scale-39 (SAQOL- 39): evaluation of acceptability, reliability, and validity. Stroke, 34(8), 1944-1950. https://doi.org/10.1161/01.STR.0000081987.46660.ED
Hilari, K., Needle, J. J., & Harrison, K. L. (2012). What are the important factors in health-related quality of life for people with aphasia? A systematic review. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 93(1 Suppl), S86-95. https://doi.org/10.1016/j.apmr.2011.05.028
İyigün, E., & Toğram, B. (2021). Determining of proxy and self-report agreement on the Stroke and Aphasia Quality of Life Scale SAQOL-39/TR. International Archives of Nursing and Health Care, 7(1), 1-8. https://doi.org/10.23937/2469-5823/1510154
Kang, E. K., Sohn, H. M., Han, M. K., Kim, W., Han, T. R., & Paik, N. J. (2010). Severity of post-stroke aphasia according to aphasia type and lesion location in Koreans. Journal of Korean Medical Science, 25(1), 123- 127. https://doi.org/10.3346/jkms.2010.25.1.123
Kasselimis, D. S., Simos, P. G., Peppas, C., Evdokimidis, I., & Potagas, C. (2017). The unbridged gap between clinical diagnosis and contemporary research on aphasia: A short discussion on the validity and clinical utility of taxonomic categories. Brain and Language, 164, 63-67. https://doi.org/10.1016/j.bandl.2016.10.005
Lam, J. M., & Wodchis, W. P. (2010). The relationship of 60 disease diagnoses and 15 conditions to preference- based health-related quality of life in Ontario hospital-based long-term care residents. Medical Care, 48(4), 380-387. https://doi.org/10.1097/MLR.0b013e3181ca2647
Laska, A. C., Hellblom, A., Murray, V., Kahan, T., & Von Arbin, M. (2001). Aphasia in acute stroke and relation to outcome. Journal of Internal Medicine, 249(5), 413-422. https://doi.org/10.1046/j.1365-2796.2001.00812.x
Lee, H., Lee, Y., Choi, H., & Pyun, S. B. (2015). Community integration and quality of life in aphasia after stroke. Yonsei Medical Journal, 56(6), 1694-1702. https://doi.org/10.3349/ymj.2015.56.6.1694
Lincoln, N., Sutcliffe, L., & Unsworth, G. (2000). Validition of the Stroke Aphasic Depression Questionnaire for use with patients in hospital. Clinical Neuropsychological Assessment, 1, 88-96.
Manders, E., Dammekens, E., Leemans, I., & Michiels, K. (2010). Evaluation of quality of life in people with aphasia using a Dutch version of the SAQOL-39. Disability and Rehabilitation, 32(3), 173-182. https://doi.org/10.3109/09638280903071867
Maviş, İ., Doğramaci, Ö., & Diken, İ. H. (2005). Bı̇rı̇ncı̇l bakıcıların 'felçlı̇ ve afazı̇lı̇ bı̇reylerı̇n' sözel olmayan davranışlarına ı̇ lı̇ şkı̇ n görüşlerı̇ . Turkish Journal of Cerebrovascular Diseases, 11(3), 97-106.
Maviş, İ., Tunçer, A. M., Selvi-Balo, S., Tokaç, S. D., & Özdemir, Ş. (2022). The adaptation process of the Comprehensive Aphasia Test into CAT-Turkish: Psycholinguistic and clinical considerations. Aphasiology, 36(4), 493-512. https://doi.org/10.1080/02687038.2021.1923947
Medicine, J. H. (2022). Types of Stroke. Retrieved Jun 30 from https://www.hopkinsmedicine.org/health/conditions- anddiseases/
Nicholas, M., Hunsaker, E., & Guarino, A. (2017). The relation between language, non-verbal cognition and quality of life in people with aphasia. Aphasiology, 31(6), 688-702. https://doi.org/10.1080/02687038.2015.1076927
Northcott, S., & Hilari, K. (2011). Why do people lose their friends after a stroke? International Journal of Language & Communication Disorders, 46(5), 524-534. https://doi.org/10.1111/j.1460-6984.2011.00079.x
Noyan-Erbaş, A., & Toğram, B. (2016). Stroke and aphasia quality-of-life scale-39: Reliability and validity of the Turkish version. International Journal of Speech-Language Pathology, 18(5), 432-438. https://doi.org/10.3109/17549507.2015.1126641
Oğuz, Ö., & Toğram, B. (2019). Afazili Bireylerde Yaşam Kalitesi ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler. Dil Konuşma ve Yutma Araştırmaları Dergisi, 2(3), 247-278. https://dergipark.org.tr/tr/pub/dkyad/issue/51840/641900
Oğuz, Ö., & Yildiz, M. (2022). Adaptation, Validity and Reliability Study of the Hospital Version-10 of Stroke Aphasic Depression Questionnaire Into Turkish. Turkiye Klinikleri Journal of Health Sciences, 7, 367-375. https://doi.org/10.5336/healthsci.2021-85763
Özmen, İ. A. (2014). Yakınlarının gözünden afazili kişilerin sosyal katılımının ve dil kullanımının belirlenmesi Yayımlanmamış yüksek lisans bitirme projesi], Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Pallavi, J., Perumal, R. C., & Krupa, M. (2018). Quality of Communication Life in Individuals with Broca's Aphasia and Normal Individuals: A Comparative Study. Annals of Indian Academy of Neurology, 21(4), 285-289. https://doi.org/10.4103/aian.AIAN_489_17
Party, I. S. W. (2012). National clinical guideline for stroke. In I. S. W. Party (Ed.). Royal College of Physicians.
Paul-Brown, D., Holland, A., Frattali, C., & Thompson, C. K. (2004). Quality of Communication Life Scales (QCL). American Speech-Language-Hearing Association.
Sheppard, S. M., & Sebastian, R. (2021). Diagnosing and managing post-stroke aphasia. Expert Review of Neurotherapeutics, 21(2), 221-234. https://doi.org/10.1080/14737175.2020.1855976
Simmons-Mackie, N., & Kagan, A. (2007). Application of the ICF in aphasia. Seminars in Speech and Language, 28(4), 244-253. https://doi.org/10.1055/s-2007-986521
Sutcliffe, L. M., & Lincoln, N. B. (1998). The assessment of depression in aphasic stroke patients: the development of the Stroke Aphasic Depression Questionnaire. Clinical Rehabilitation, 12(6), 506-513. https://doi.org/10.1191/026921598672167702
Thomas, S. A., & Lincoln, N. B. (2008). Predictors of emotional distress after stroke. Stroke, 39(4), 1240-1245. https://doi.org/10.1161/STROKEAHA.107.498279
Toğram, B., & Maviş, İ. (2012). Validity, Reliability and Standardization Study of the Language Assessment Test for Aphasia. Turkish Journal of Neurology, 18(3), 93-103.
van der Meulen, I., van de Sandt-Koenderman, W. M., Duivenvoorden, H. J., & Ribbers, G. M. (2010). Measuring verbal and non-verbal communication in aphasia: reliability, validity, and sensitivity to change of the Scenario Test. International Journal of Language & Communication Disorders, 45(4), 424-435. https://doi.org/10.3109/13682820903111952
Worrall, L., & Holland, A. (2003). Editorial: Quality of life in aphasia. Aphasiology, 17(4), 329-332. https://doi.org/10.1080/02687030244000699
Worrall, L. E., Hudson, K., Khan, A., Ryan, B., & Simmons-Mackie, N. (2017). Determinants of Living Well With Aphasia in the First Year Poststroke: A Prospective Cohort Study. Archives of Physical Medicine and Rehabilitation, 98(2), 235-240. https://doi.org/10.1016/j.apmr.2016.06.020
Yao, J., Han, Z., Song, Y., Li, L., Zhou, Y., Chen, W. J., Deng, Y., Wang, Y., & Zhang, Y. (2015). Relationship of post-stroke aphasia types with sex, age and stroke types. World Journal of Neuroscience, 5(1), 34-39. https://doi.org/10.4236/wjns.2015.51004
Yaşar, E., Günhan Şenol, N. E., Ertürk Zararsız, G. & Birol, N. Y. (2022). Adaptation of the Aphasia Impact Questionnaire-21 into Turkish: Reliability and validity study. Neuropsychological Rehabilitation, 32(7), 1550-1575. https://doi.org/10.1080/09602011.2021.1917427
Yeşilkaya, A. (2013). İnmeli ve afazili bireylerin yaşam kalitelerinin incelenmesi: Alanyazın İncelemesi, Yayımlanmamış yüksek lisans bitirme projesi], Anadolu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir.
Yourganov, G., Smith, K. G., Fridriksson, J., & Rorden, C. (2015). Predicting aphasia type from brain damage measured with structural MRI. Cortex, 73, 203-215. https://doi.org/10.1016/j.cortex.2015.09.005