Amaç: Nörolojik temelli bir öğrenme güçlüğü olan disleksi; sözcük çözümleme, heceleme ve/veya akıcı olarak sözcük okumada yaşanan güçlükler ile kendini göstermektedir. Dil ve konuşma bozukluklarının sıklıkla disleksiye eşlik ettiği görülmektedir. Disleksi tanılı pek çok birey, kelime dağarcığı, konuşmanın algılanması, morfoloji, sentaks, fonoloji ve semantik alanlarını kapsayan alıcı dilde ve ifade edici dilde zorluk yaşamaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkçe konuşan ve disleksisi olan çocukların dil ve konuşma profillerini, standardize dil ve konuşma testleri kullanarak incelemektir. Yöntem: Çalışmanın katılımcıları yaşları 6;7-8;11 arasında olan (Ort.= 96 ay, SS= 9 ay) ve disleksi tanısı almış 29 çocuk (13 erkek, 16 kız) ve bu çocuklar ile yaş ve cinsiyete göre eşleştirilmiş 29 tipik gelişim gösteren (Ort.= 95 ay, SS= 8 ay) 29 olmak üzere toplam 58 kişiden oluşmaktadır. Katılımcılara dil ve konuşma terapisi alanında kullanılan standardize testler uygulanmıştır. Katılımcıların dil ve konuşma becerilerinin değerlendirmesinde TODİL, Sesletim ve Sesbilgisi Alt Testleri ve Türkçe Anlamsız Sözcük Tekrar Testi kullanılmıştır. Herhangi bir psikiyatrik bozukluğu (dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, yıkıcı davranış bozukluğu, anksiyete bozukluğu vb.) ve nörolojik hastalığı (epilepsi vb.) olan ve Wechsler Çocuklar İçin Zekâ Ölçeği Revize-IV' ten (WISC-R-IV) 85 puan ve daha düşük puan alan çocuklar çalışmanın dışında tutulmuştur. Elde edilen veriler “Windows 23,00 için SPSS yazılımı” ile değerlendirilmiştir. Tanımlayıcı analizler yapılmış ve örneklemin normal dağılımı Kolmogorov Smirnov testi ile test edildikten sonra konuşma ve dil testlerinde gruplar arasındaki fark Student-T Testi ve Mann-Whitney-U testi ile analiz edilmiştir. Bulgular: İki grup arasında, Türkçe anlamsız Sözcük Tekrar testinde, Q-NRT ve T-NRT iki alt testinde de disleksi tanısı alan grup ile tipik gelişim gösteren katılımcılar arasında anlamlı farklılık bulunmuştur (t (56) = 5,98, p = 0,001). Türkçe Sesletim ve Sesbilgisi alt testleri ve Sözcük Ayırt Etme alt testi hariç TODİL açısından istatistiksel olarak anlamlı düzeyde farklılık bulunmuştur (U=337,00, p<,05). TODİL alt testleri ve Türkçe Sesletim ve Sesbilgisi alt testleri arasında anlamlı olarak farklılık bulunmamıştır (U=337,00, p>,05). Tüm testlerde tipik gelişim gösteren grup, disleksisi olan gruptan daha yüksek performans göstermiştir. Sonuç: Grup olarak incelendiğinde, disleksisi olan çocukların dil ve konuşma becerileri yaşıtları düzeyinin altındadır. Disleksi sadece okuma bozukluğu değildir. Dil bozuklukları, konuşma sesi bozuklukları genellikle disleksiye eşlik eder. Klinik bir karar vermek amacıyla disleksisi olan çocuklara, çok boyutlu bir değerlendirme yapılmalıdır. Dil becerileri, fonolojik ve artikülasyon yetkinliği, anlamsız kelime tekrarı değerlendirme prosedürlerine dahil edilmelidir. Çocuğun konuşma ve dil özelliklerinin belirlenmesi disleksinin tanı ve dolayısıyla müdahale aşamalarında çok önemlidir. Disleksi tanılama ve müdahale süreçlerinde dil ve konuşma değerlendirmelerinin de yer almasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
disleksi, dil bozukluğu, konuşma bozukluğu, dil değerlendirmesi, konuşma değerlendirmesi.
Adolf, S. M., & Hogan, T. P. (2018). Understanding dyslexia in the context of developmental language disorders. Language Speech Hearing Services in Schools, 49, 762-773. https://doi.org/10.1044/2018_lshss-dyslc-18-0049
Akoğlu, G., & Acarlar, F. (2014). Türkçe anlamsız sözcük tekrarı listesinin 3-9 yaş grubu çocuklarda kullanımının incelenmesi. Eğitim ve Bilim, 39, 173. http://egitimvebilim.ted.org.tr/index.php/EB/article/view/2398
Alt, M., Hogan, T. L., Green, S., Gray, S., Cabbage, K., & Cowan, N. (2017). Word learning deficits in children with dyslexia. Journal of Speech Language Hearing Research, 60, 1012-1028. https://doi.org/10.1044/2016_JSLHR-L-16-0036
Altmann, L. J. P., Lombardino, L. J., & Puranik, C. (2008). Sentence production in students with dyslexia. International Journal of Language and Communication Disorders, 43(1), 55-76. https://doi.org/10.1080/13682820701284522
American Psychiatric Association DSM-IV (1994): American Psychiatric Association.
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, (2014). (5nd ed.) Physicians Publications Association, 34-35.
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (2013, 5th, ed.). Bertucci, C., Hook, P., Haynes, C., Macaruso, P., & Bickley, C. (2003). Vowel perception and production in adolescents with reading disabilities. Annals of Dyslexia, 53, 174-200. https://10.1007/s11881-003- 0009-1.
Betjemann, R. S., & Keenan, J. M. (2008). Phonological and semantic priming in children with reading disability. Child Development, 79(4), 1086-1102. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2008.01177.x Biemiller, A. (2003). Vocabulary: needed if more children are to read well. Reading Psychology, 24(3-4), 323-335.
Bingol, A. (2021). Ankara’daki ilkokul 2. ve 4. sınıf ögrencilerinde gelişimsel disleksi oranı. Ankara University Faculty of Medicine Faculty, 56(2), 67–82.
https://dspace.ankara.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12575/54784
Bishop, D. V. M., McDonald, D., Bird, S., & Hayiou-Thomas, M. E. (2009). Children who read words accurately despite language impairment: who are they and how do they do it? Child Development, 80(2), 593-605. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2009.01281.x
Boada, R., & Pennington, B. F. (2006). Deficient implicit phonological representations in children with dyslexia. Journal of Experimental Child Psychology, 95, 153–193. https://doi.org/10.1016/ j.jecp.2006.04.003
Bortolini, U., & Leonard, L. B. (2000). Phonology and children with specific language impairment: Status of structural constraints in two languages. Journal of Communication Disorders, 33, 131-150.
Bradley, L., & Bryant, P. (1978). Difficulties in auditory organization as a possible cause of reading backwardness. Nature, 271, 746-747. http://dx.doi.org/10.1038/271746a0
Büber, A., Başay, Ö., & Şenol, H. (2020). The prevalence and comorbidity rates of specific learning disorder among primary school children in Turkey. Nordic Journal of Psychiatry, 74(6), 453-460. https://doi.org/10.1080/08039488.2020.1740782
Cardillo, R., García, R. B., Mammarella, I. C., & Cornoldi, C. (2018). Pragmatics of language and theory of mind in CWD with associated language difficulties or nonverbal learning disabilities. Applied Neuropsychology Child, 7(3), 245-256. https://psycnet.apa.org/doi/10.1080/21622965.2017.1297946
Catts, H. W. (1989). Defining dyslexia as a developmental language disorder. Annals Dyslexia, 5039 (1), 64. https://doi.org/10.1007/BF02656900
Cohen, J. (1988). Statistical Power Analysis for the Behavioral Sciences. Routledge Academic.
Coşkun, G., Gürbuz, H., & Ceri, V. (2017). Psychiatric comorbidities in children with specific learning disability. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19(1), 87–94. https://doi.org/10.1080/24750573.2017.1314599
DeGroot, B. J., Van den Bos, K. P., Van der Meulen, B. F., & Minnaert, A. E. (2015). Rapid naming and phonemic awareness in children with reading disabilities and / or spesific language impairment: Differentiating processes? Journal Speech Language Hearing Research, 58(5), 1538-1548. http://dx.doi.org/10.1044/2015_JSLHR-L-14-0019
Doehring, D. G., Trites, R. L., Patel, P. G., & Fiederowicz, C. A. M. (1981). Reading disabilities: The interaction of reading, language and neuropsychological deficits. Academic Press.
Doğan, O., Ersan, E. E., & Selma, D. (2009). The probable learning disorders in primary school students: a preliminary study. Anadolu Psikiyatr Dergisi, 10, 62–70.
Duranovic, M., & Sehic, S. (2013). The speed of articulatory movements involved in speech production in children with dyslexia. Journal of Learning Disabilities, 46(3), 278-286. https://doi.org/10.1177%2F0022219411419014.
Gathercole, S. E., & Baddeley, A. D. (1990). Phonological memory deficits in language disordered children: Is there a causal connection? Journal of Memory and Language, 29, 336–360.
Görker, I., Bozatlı, L., Korkmazlar, U., Yücel Karadağ, M., Ceylan, C., Söğüt, C. A. C. H., Subay, B., & Turan, N. (2017). The probable prevalence and sociodemographic characteristics of specific learning disorder in primary school children in Edirne. Archives Neuropsychiatry, 54, 343–349. https://dx.doi.org/10.5152/npa.2016.18054
International Dyslexia Association (2000). http://eida.org/definition-of-dyslexia/
Joanisse, M. F., Manis, F. R., Keating, P., & Seidenberg, M. P. (2000). Language deficits in dyslexic children: Speech perception, phonology, and morphology. Journal of Experimental Child Psychology, 77, 30-60. http://dx.doi.org/10.1006/jecp.1999.2553
Kesikçi, H., & Amado, S. (2005). Reading difficulties of children with phonological memory, an examination of their short-term memory test scores and WISC-R. Türk Psikoloji Yayınları, 20(55), 99-110.
Knoop-van Campen, C., Segers, E., & Verhoeven, L. (2018). How phonological awareness mediates the relation between working memory and word reading efficiency in children with dyslexia. Dyslexia, 24(2), 156-169. https://doi.org/10.1002/dys.1583
Lambrecht Smith, S., Roberts, J. A., Locke, J. L., & Tozer, R. (2010). An exploratory study of the development of early syllable structure in reading-impaired children. Journal of Learning Disabilities, 43(4), 294–307. http://dx.doi.org/10.1177/0022219410369094
Landerl, K. (2001). Word recognition deficits in German: More evidence from a representative sample. Dyslexia, 7, 183–196. https://doi.org/10.1002/dys.199
Leikin, M., & Hagit, E. Z. (2006). Morphological processing in adult dyslexia. Journal Psycholinguist Research, 35, 471-490. https://doi.org/10.1007/s10936-006-9025-8
Marshall, C. M., Snowling, M. J., & Bailey, P. J. (2001). Rapid auditory processing and phonological ability in normal readers and readers with dyslexia. Journal of Speech Language and Hearing Research, 44, 925–940. https://doi.org/10.1044/1092-%282001/073%29
Mauer, D., & Kamhi, A. (1996). Factors that influence phoneme-grapheme correspondence learning. Journal of Learning Disabilities, 29, 259–270. https://doi.org/10.1177/002221949602900304
McLeod, S. (2019). What does affect size tell you? Simply psychology. https:// www.Simplypsychology.org/effect-size.html
Miles, T., & Miles, E. (1991). Dyslexia, a hundred years on. (2nd ed.) Buckingham: Open University Press.
Perfetti, C. A., Landi, N., & Oakhill, J. (2005). The Acquisition of Reading Comprehension Skill (In M. J. Snowling C, Hulme, eds.) The Science of Reading: A Handbook, 227-247.
Peter, B., Lancaster, H., Vose, C., Middleton, K., & Stoel-Gammon, C. (2018). Sequential processing deficit as a shared persisting biomarker in dyslexia and childhood apraxia of speech. Clinical Linguistics and Phonetics, 32(4), 316-346. https://doi.org/10.1080/02699206.2017.1375560
Ramus, F., & Szenkovits, G. (2008). What phonological deficit? Quarterly. Journal of Experimental Psychology, 1(1), 129-141. https://doi.org/10.1080/17470210701508822
Robertson, E. K., & Joanisse, M. F. (2010). Spoken sentence comprehension in CWD and language impairment: The role of syntax and working memory. Applied Psycholinguistics, 31(1), 141-165. https://doi.org/10.1017/S0142716409990208
Scarborough, H. S. (1990). Very early language deficits in dyslexic children. Child Development, 61, 1728– 1743. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.1990.tb03562.x
Seçkı̇n Yılmaz, Ş., & Yaşaroğlu, H. (2020). Examination of reading, vocabulary, and verbal memory performance of students with learning disabilities. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences, 53, 751-780.
Siegel, L. (2006). Perspectives on dyslexia. Pediatrics Child Health, 11(9), 581-587. https://doi.org/10.1093/pch/11.9.581
Smith, A. B., Roberts, J., Lambrecht Smith, S., Locke, J. L., & Bennett, J. (2006). Reduced speaking rate as an early predictor of reading disability. American Journal of Speech-Language Pathology, 15(3), 289–297. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2006/027)
Snowling, M. J. (1981). Phonemic deficits in developmental dyslexia. Psychology Research, 43, 219–234. https://doi.org/10.1007/BF00309831
Snowling, M., & Nation, K. A. (1997). Language, phonology and learning to read. (In: C. Hulme and M. Snowling, eds.) Dyslexia: Biology, cognition, and intervention. London.
Stanley, C. C. (2019). Phonological processing in children with dyslexia: analyzing nonword repetition error types. Theses and Dissertations, 82-69.
Statistical Package for the Social Sciences (SPSS) Software for Windows 23.00. IBM Corp. https://scholarsarchive.byu.edu/etd/8269.
Szenkovits, G., Quynilaan, D., & Darcy, I. (2016). Exploring dyslexics’ phonological deficit II: phonological grammar. First Language, 36(3), 316–337. https://doi.org/10.1177/0142723716648841
Tercan Aksoy, E., Kesikçi Ergin, H., & Amado, S. (2012). Examination of working memory in terms of phonological storage in children with reading difficulties. Türk Psikoloji Yayınları, 27(69), 65-75.
Topbaş, S. (2005). Turkish articulation and phonology test. Detay Publisher.
Topbaş, S., Kaçar, D., & Kopkallı-Yavuz, H. (2011). Developing a Turkish nonword repetition test: Implementation with children with specific language impairment. Postgraduate thesis, Anadolu University, Health Sciences Institute, Eskişehir.
Topbaş, S., & Güven, S. (2017). Test of language development test-Turkish version. Detay Publisher.