Dil ve konuşma terapileri içerisinde uygulanan müdahale programlarının bir kısmı klinisyen merkezli, bir kısmı ise aile merkezli olarak yürütülmektedir. Dil ve konuşma terapistlerinin (DKT); dil bozuklukları, kekemelik, konuşma sesi bozukluğu ve otizm spektrum bozukluğu (OSB) gibi bozukluklarda tercih edebilecekleri çok sayıda aile merkezli terapi yaklaşımı bulunmaktadır. Dil ve konuşma terapisi alanında hizmet veren DKT’lerin terapi sürecine aile katılımına ilişkin inanç, tutum ve uygulamalarının belirlenmesi, klinik uygulamalardaki olası eksikliklerin tespiti açısından önemlidir. Amaç: Bu doğrultuda bu çalışmanın amacı, Türkiye’de erken çocukluk dönemindeki çocuklar ile çalışan DKT’lerin, terapi sürecine aile katılımına ilişkin inanç, tutum ve uygulamalarının incelenmesidir. Yöntem: Araştırmanın katılımcılarını, Türkiye’nin farklı şehirlerinde hizmet veren 100 DKT oluşturmaktadır. Araştırmada verilerin toplanmasında, yazarlar tarafından ilgili alanyazın taranarak hazırlanan bir anket kullanılmıştır. Araştırmada verilerin toplanması amacı ile geliştirilen anket, DKT’lere çevrimiçi (online) formata dönüştürülerek ulaştırılmıştır. Verilerin analizi için elde edilen bulguların frekans ve yüzdeleri hesaplanmıştır. Anketteki açık uçlu soru için ise içerik analizi yapılmıştır. Bulgular: Katılımcıların büyük çoğunluğunun terapi sonrasında terapide yapılan uygulamalarla ilgili aileleri bilgilendirdikleri (%96) görülmüştür. Katılımcıların çok büyük bir kısmı (%60) en çok gecikmiş konuşması olan çocuklar ile çalışırken aile merkezli yaklaşımları tercih ettiklerini ifade etmişlerdir. Bunlara ek olarak aile merkezli yaklaşımların tercih edilme oranları, kekemelikte %23, gelişimsel dil bozukluğunda ve OSB’de ise %15’tir. Katılımcıların çok küçük bir kısmının ise konuşma sesi bozuklukları (%1) ve pediyatrik ses bozuklukları (%1) ile çalışırken aile merkezli yaklaşımları tercih ettikleri görülmüştür. Bununla birlikte, katılımcıların büyük çoğunluğu (%71), ailelerin çocuklarını terapiye getirmelerinin, çocukları için yeterli olacağını düşündüklerini belirtmişlerdir. Sonuç: Çalışma sonuçları, çalışmaya katılan DKT’lerin genel olarak aile merkezli terapi uygulamalarına ilişkin olumlu tutumları olduğunu göstermektedir. Sonuçlar daha ayrıntılı incelendiğinde ise DKT’lerin özellikle terapi sürecinin planlanması aşamasında klinisyen merkezli; ancak terapi uygulamalarının evde desteklenmesi konusunda aile merkezli bir yaklaşımı benimsediği söylenebilir.
aile eğitimi, aile merkezli uygulamalar, aile merkezli hizmetler, dil ve konuşma terapisi, erken çocukluk dönemi, müdahale
Allen, J., & Marshall, C. R. (2011). Parent–Child Interaction Therapy (PCIT) in school‐aged children with specific language impairment. International Journal of Language & Communication Disorders, 46(4), 397-410. https://doi.org/10.3109/13682822.2010.517600
Beatson, J. E. (2006). Preparing speech-language pathologists as family-centered practitioners in assessment and program planning for children with autism spectrum disorder. In Seminars in Speech and Language, 27 (1), 001-009. https://doi.org/10.1055/s-2006-932434
Bellon-Harn, M. L., Azios, J. H., Dockens, A. L., ve Manchaiah, V. (2017). Speech-language pathologists’ preferences for patient-centeredness. Journal of Communication Disorders, 68, 81-88. https://doi.org/10.1016/j.jcomdis.2017.06.012.
Berquez, A., Hertsberg, N., Hollister, J., Zebrowski, P., ve Millard, S. (2015). What do children who stutter and their parents expect from therapy and are their hopes aligned?. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 193, 25-36. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2015.03.241
Bowen, C., & Cupples, L. (1999). Parents and children together (PACT): a collaborative approach to phonological therapy. International Journal of Language & Communication Disorders, 34(1), 35-55. https://doi.org/doi:10.1080/136828299247603
Böke, K. (2017). Örnekleme. K. Böke (Ed.), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (5. Baskı) içinde (s. 105-147). Alfa Yayıncılık.
Braga, L. W., Da Paz Junior, A. C., ve Ylvisaker, M. (2005). Direct clinician-delivered versus indirect family- supported rehabilitation of children with traumatic brain injury: a randomized controlled trial. Brain Injury, 19(10), 819-831. https://doi.org/10.1080/02699050500110165
Bronfenbrenner, U. (1979). The ecology of human development (1st ed.). Harvard University Press.
Brookman-Frazee, L., & Koegel, R.L. (2004). Using parent/clinician partnerships in parent education programs for children with autism. Journal of Positive Behavior Interventions, 6(4), 195–213. https://doi.org/10.1177/10983007040060040201
Bruce, B., Letourneau, N., Ritchie, J., Larocque, S., Dennis, C., ve Elliott, M. R. (2002). A multisite study of health professionals’ perceptions and practices of family-centred care. Journal of Family Nursing, 8, 408–429. https://doi.org/10.1177/107484002237515
Burrell, T. L., & Borrego Jr, J. (2012). Parents' involvement in ASD treatment: what is their role?. Cognitive and Behavioral Practice, 19(3), 423-432. https://doi.org/10.1016/j.cbpra.2011.04.003
Buschmann, A., Jooss, B., Rupp, A., Feldhusen, F., Pietz, J., ve Philippi, H. (2009). Parent based language intervention for 2-year-old children with specific expressive language delay: a randomised controlled trial. Archives of Disease in Childhood, 94(2), 110-116. https://doi:10.1136/adc.2008.141572
Büyüköztürk, Ş. (2005). Anket geliştirme. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3(2), 133-151. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/256394
Cras, E., Poston Roy, V., ve Free, K. (2006). Parents’ and professionals’ perceptions of family-centered practices: What are actual practices vs. what are ideal practices? American Journal of Speech-Language Pathology, 15, 365–377. https://doi.org/10.1044/1058-0360(2006/034)
Çakmak, Ö. Ç. (2010). Okul öncesi eğitim kurumlarında aile katılımı. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 1-17. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/154645
Demirci, S., & Köseli, M. (2017). İkincil veri ve içerik analizi. K. Böke (Ed.), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (5. Baskı) içinde (s. 105-147). Alfa Yayıncılık.
Dionne, M., & Martini, R. (2011). Floor time play with a child with autism: A single-subject study. Canadian Journal of Occupational Therapy, 78(3), 196-203. https://doi.org/10.2182/cjot.2011.78.3.8
Druker, K. C., Mazzucchelli, T. G., ve Beilby, J. M. (2019). An evaluation of an integrated fluency and resilience program for early developmental stuttering disorders.Journal of Communication Disorders, 78, 69-83. https://doi.org/10.1016/j.jcomdis.2019.02.002
Ekici, B., Bıçakçı, M. Y., Gürkan, E. N., Unay, Ö. S., ve Tatlı, B. (2019). Otizmde Ebeveyn Aracılı Yoğun Müdahale Yöntemi Nöroplay: Bir Olgu Sunumu. Çocuk Dergisi, 19(3), 158-162. https://doi.org/10.5222/j.child.2019.05902
Grenness, C., Meyer, C., Scarinci, N., Ekberg, K., ve Hickson, L. (2016). The international classification of functioning, disability and health as a framework for providing patient-and family-centered audiological care for older adults and their significant others. In Seminars in Hearing, 37 (3), 187-199. https://doi.org/ 10.1055/s-0036-1584411
Hanna, K., & Rodger, S. (2002). Towards family-centred practice in paediatric occupational therapy: A review of the literature on parent-therapist collaboration. Australian Occupational Therapy Journal, 49, 14– 24. https://doi.org/10.1046/j.0045-0766.2001.00273.x
Iversen, M. D., Shimmel, J. P., Ciacera, S. L., ve Prabhakar, M. (2003). Creating a family-centered approach to early intervention services: Perceptions of parents and professionals.Pediatric Physical Therapy, 15(1), 23-31. https://doi.org/ 10.1097/01.PEP.0000051694.10495.79
Johnson, B. H. (1990). The changing role of families in health care. Children's Health Care, 19(4), 234-241. https://doi.org/10.1207/s15326888chc1904_7
Kazdin, A. E., & Wassell, G. (2000). Therapeutic changes in children, parents, and families resulting from treatment of children with conduct problems. Journal of the American Academy of Child & Adolescent Psychiatry, 39(4), 414-420. https://doi.org/10.1097/00004583-200004000-00009
King, G., Law, M., King, S., ve Rosenbaum, P. (1998). Parents’ and service providers’ perceptions of the family centredness of children’s rehabilitation services. Physical & Occupational Therapy in Pediatrics, 18 (1), 21–40. https://doi.org/10.1080/J006v18n01_02
Litchfield, R., & MacDougall, C. (2002). Professional issues for physiotherapists in family-centred and community-based settings. Australian Journal of Physiotherapy, 48, 105–112. https://doi.org/10.1016/S0004-9514(14)60204-X
Mandak, K., & Light, J. (2018). Family-centered services for children with complex communication needs: the practices and beliefs of school-based speech-language pathologists. Augmentative and Alternative Communication, 34(2), 130-142. https://doi.org/10.1080/07434618.2018.1438513
Millard, S. K., Nicholas, A., ve Cook, F. M. (2008). Is parent–child interaction therapy effective in reducing stuttering?. Journal of Speech, Language and Hearing Research, 51(3), 636-650. https://doi.org/10.1044/1092-4388(2008/046)
Miller, S. J., & Sloane Jr, H. N. (1976). The generalization effects of parent training across stimulus settings. Journal of Applied Behavior Analysis, 9(3), 355-370. https://doi.org/10.1901/jaba.1976.9-355
Moeller, M. P., Carr, G., Seaver, G., Stredler-Brown, A., ve Holzinger, D. (2013). Best practices in family- centred early intervention for children who are deaf or hard of hearing: An international consensus statement. Journal of Deaf Studies and Deaf Education, 18(4), 429–445. https://doi.org/10.1093/deafed/ent034
Oğuz, Ö., Özkaraalp, İ., Erim, A., İnan, R., ve Başaran, Ş. N. (2019). Çocukluk Çağı Dil Bozuklukları Değerlendirme ve Müdahalesinde Türkiye ve Amerika’nın Karşılaştırılması. Dil Konuşma ve Yutma Araştırmaları Dergisi, 2(2), 146-173. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/802708
Onslow, M., & Millard, S. (2012). Palin parent child interaction and the Lidcombe program: Clarifying some issues. Journal of Fluency Disorders, 37(1), 1-8. https://doi.org/10.1016/j.jfludis.2011.10.002
Pappas, N. W., McLeod, S., McAllister, L., ve McKinnon, D. H. (2008). Parental involvement in speech intervention: A national survey. Clinical Linguistics & Phonetics, 22(4-5), 335–344. https://doi.org/10.1080/02699200801919737
Park, H. I., Park, H. Y., Yoo, E., ve Han, A. (2020). Impact of Family-Centered Early Intervention in Infants with Autism Spectrum Disorder: A Single-Subject Design. Occupational Therapy International, 2020, 1-7. https://doi.org/10.1155/2020/1427169
Paul, R., & Norbury, C. F. (2012). Language Disorders from Infancy through Adolescence. Elseiver. Roberts, M. Y., & Kaiser, A. P. (2011). The effectiveness of parent-implemented language interventions: A meta-analysis. American Journal of Speech-Language Pathology, 20(2), 180-199.
https://doi.org/10.1044/1058-0360(2011/10-0055)
Rogers, C. R. (1951). Studies in client-centered psychotherapy III: the case of Mrs. Oak—a research analysis. Psychological Service Center Journal, 3(1-2), 47–165.
Rosenbaum, P. (2016). Developmental disability: Shouldn’t grandparents have a place at the table?
Developmental Medicine and Child Neurology, 58(6), 528-528. https://doi.org/10.1111/dmcn.13125 Rustin, L., & Cook, F. (1995). Parental involvement in the treatment of stuttering. Language, Speech, and
Hearing Services in Schools, 26(2), 127-137. https://doi.org/10.1044/0161-1461.2602.127
Selimoğlu, Ö. G., & Özdemir, S. (2018). Etkileşim temelli erken çocuklukta müdahale programı'nın (ETEÇOM) otizm spektrum bozukluğu sergileyen çocukların sosyal etkileşim becerileri üzerindeki etkililiği. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 2(3), 514-555. https://doi.org/10.24130/eccd- jecs.196720182399
Sevinç, B. (2017). Survey araştırması yöntemi. K. Böke (Ed.), Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri (5. Baskı) içinde (s. 245-283). Alfa Yayıncılık.
Shafiei, B., Faramarzi, S., Abedi, A., Dehqan, A., ve Scherer, R. C. (2019). Effects of the Lidcombe program and parent-child interaction therapy on stuttering reduction in preschool children. Folia Phoniatrica et Logopaedica, 71(1), 29-41. https://doi.org/10.1159/000493915
WHO- World Health Organisation (2001). International classification of functioning, disability, and health. https://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/42407/9241545429.pdf adresinden ulaşılmıştır (Erişim tarihi: 12.01.2021).